بزرگنمايي:

کرمان آنلاین - کرمان - عباس تقی زاده پژوهشگر و فعال رسانه ای در استان کرمان با چاپ و انتشار یادداشتی با عنوان صدای جوامع محلی در یکصدمین شماره نشریه تجارت فردا به کاربرد رسانه در توانمند سازی جوامع محلی پرداخته است.
نمی‌شود‭ ‬از‭ ‬توسعه‭ ‬گفت‭ ‬اما‭ ‬از‭ ‬رسانه‭ ‬نگفت‭. ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬تئوری‌های‭ ‬توسعه،‭ ‬رسانه،‭ ‬عامل‭ ‬مهمی‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‌رود‭. ‬گرچه‭ ‬این‭ ‬نظریه‌ها،‭ ‬دارای‭ ‬سوگیری‭ ‬درباره‭ ‬نقش‭ ‬رسانه‌ها‭ ‬هم‭ ‬هستند‭ ‬اما‭ ‬نمی‌توان‭ ‬نقش‭ ‬رسانه‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬توسعه‭ ‬نادیده‭ ‬گرفت‭. ‬الگوهای‭ ‬ارتباطی‭ ‬عمودی‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬بالا‭ ‬به‭ ‬پایین‭ ‬با‭ ‬تغییرات‭ ‬جدید‭ ‬رسانه‌ای،‭ ‬جای‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬الگوهای‭ ‬مشارکتی‭ ‬دادند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آنها‭ ‬نقش‭ ‬متخصصان‭ ‬حوزه‭ ‬ارتباطات‭ ‬و‭ ‬رسانه‭ ‬پراهمیت‭ ‬است‭. ‬
در‭ ‬دهه‌های‭ ‬اخیر،‭ ‬تقویت‭ ‬رویکرد‭ ‬محیط‭ ‬زیست‭ ‬پایدار،‭ ‬مطرح‭ ‬شدن‭ ‬توسعه‭ ‬مبتنی‭ ‬بر‭ ‬نیازهای‭ ‬انسانی،‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬حقوق‭ ‬بشر‭ ‬و‭ ‬احترام‭ ‬به‭ ‬زندگی‭ ‬انسان‌ها،‭ ‬پژوهش‭ ‬مشارکتی،‭ ‬ساختارشکنی‭ ‬از‭ ‬ایدئولوژی‌های‭ ‬مسلط‭ ‬قدرت،‭ ‬تقویت‭ ‬آگاهی‭ ‬انتقادی‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬مردم‭ ‬در‭ ‬سطح‭ ‬محلی،‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬تنوع‭ ‬فرهنگی‭ ‬و‭ ‬خرده‭ ‬فرهنگ‌ها،‭ ‬ظهور‭ ‬فضای‭ ‬سایبر‭ ‬و‭ ‬فشردگی‭ ‬زمان‭- ‬فضا،‭ ‬گرایش‭ ‬به‭ ‬جهانی‭ ‬شدن‭ ‬در‭ ‬سبک‭ ‬زندگی،‭ ‬سلیقه‌ها،‭ ‬مد‭ ‬و‭ ‬سرگرمی‌های‭ ‬مبتنی‭ ‬بر‭ ‬رسانه‌ها‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬گذشته‭ ‬نقش‭ ‬رسانه‌های‭ ‬محلی‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬توسعه‭ ‬را‭ ‬تاثیرگذارتر‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬میان‭ ‬مطبوعات،‭ ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬گستره‭ ‬توزیع‭ ‬خاصی‭ ‬منتشر‭ ‬می‌شوند‭ (‬دستکم‭ ‬نسخه‭ ‬کاغذی‭) ‬و‭ ‬محتوای‭ ‬آنها‭ ‬وابستگی‭ ‬بیشتری‭ ‬به‭ ‬مکان‭ ‬محدودتری‭ ‬دارد‭ ‬در‭ ‬کنار‭ ‬رسانه‌های‭ ‬دیگر،‭ ‬جایگاه‭ ‬محکم‌تر‭ ‬و‭ ‬جذاب‌تری‭ ‬یافته‌اند‭. ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬دوران‭ ‬طلایی‭ ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬تجدید‭ ‬شدن‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬دلایل‭ ‬آن،‭ ‬مهم‭ ‬شدن‭ ‬محلی‌گرایی‭ ‬در‭ ‬مواجهه‭ ‬با‭ ‬فضای‭ ‬جهانی‌سازی‭ ‬و‭ ‬نقش‭ ‬محلی‭ ‬بودن‭ ‬در‭ ‬فضای‭ ‬جهانی‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‌رود‭. ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬می‌توانند‭ ‬صدای‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬جوامع‭ ‬را‭ ‬بلند‭ ‬کنند‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬تندباد‭ ‬و‭ ‬تسلط‭ ‬رسانه‌های‭ ‬جهانی‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬ملی،‭ ‬محو‭ ‬شوند‭. ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬حفظ‭ ‬خرده‌فرهنگ‌ها‭ ‬و‭ ‬حضور‭ ‬موفق‭ ‬آنها‭ ‬در‭ ‬دنیای‭ ‬کنونی،‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬نقش‭ ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬توسعه‭ ‬و‭ ‬پیشرفت‭ ‬اشاره‭ ‬داشت‭. ‬همچنین‭ ‬صرف‭ ‬انتشار‭ ‬یک‭ ‬یا‭ ‬چند‭ ‬روزنامه،‭ ‬نمی‌تواند‭ ‬به‭ ‬توسعه‭ ‬بینجامد‭. ‬در‭ ‬فرآیند‭ ‬توسعه‭ ‬به‭ ‬مشارکت‭ ‬و‭ ‬انسجام‭ ‬اجتماعی‭ ‬و‭ ‬سیاسی،‭ ‬احساس‭ ‬تعلق‭ ‬سرزمینی‭ ‬و‭ ‬انگیزه‌های‭ ‬خودجوش‭ ‬درونی‭ ‬نیاز‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬مطبوعات‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مسیر‭ ‬فعال‭ ‬باشند‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬نقش‭ ‬آنها‭ ‬در‭ ‬توسعه‭ ‬امیدوار‭ ‬بود‭ ‬وگرنه‭ ‬یا‭ ‬نقش‭ ‬خنثی‭ ‬ایفا‭ ‬می‭ ‬کنند‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬چه‭ ‬بسا‭ ‬مانع‭ ‬توسعه‭ ‬هم‭ ‬محسوب‭ ‬شوند‭. ‬توسعه‭ ‬به‭ ‬روزنامه‭ ‬و‭ ‬روزنامه‌نگاری‭ ‬نیازمند‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬نماینده‭ ‬راستین‭ ‬افکار‭ ‬عمومی‭ ‬و‭ ‬اقشار‭ ‬مختلف‭ ‬مردم‭ ‬از‭ ‬یکسو‭ ‬و‭ ‬مدیران‭ ‬و‭ ‬واکاوی‭ ‬فعالیت‭ ‬آنها‭ ‬از‭ ‬دیگر‭ ‬سو‭ ‬باشد‭. ‬روزنامه‭ ‬احسنت‭ ‬گوی‭ ‬مدیران‭ ‬با‭ ‬افزایش‭ ‬شکاف‭ ‬اجتماعی‭ ‬به‭ ‬کاهش‭ ‬مشارکت‭ ‬اجتماعی‭ ‬و‭ ‬روند‭ ‬توسعه‭ ‬منجر‭ ‬می‭ ‬شود‭. ‬رشد‭ ‬کمی‭ ‬انتشار‭ ‬مطبوعات‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬بعد‭ ‬شمارگان‭ ‬و‭ ‬هم‭ ‬از‭ ‬حیث‭ ‬تعداد‭ ‬مجوزها‭ ‬گرچه‭ ‬شاخص‭ ‬مثبت‭ ‬و‭ ‬امیدوارکننده‌ای‭ ‬است‭ ‬اما‭ ‬به‭ ‬تنهایی‭ ‬برای‭ ‬توسعه‭ ‬کافی‭ ‬نیست‭. ‬روزنامه‌نگاری،‭ ‬گونه‌های‭ ‬متنوعی‭ ‬یافته‭ ‬و‭ ‬تکیه‭ ‬بر‭ ‬سبک‭ ‬اطلاع‌رسانی‭ ‬عمودی‭ ‬و‭ ‬یک‌طرفه،‭ ‬بی‌معناست‭. ‬باید‭ ‬اعتراف‭ ‬کرد‭ ‬حرفه‌ای‭ ‬عمل‭ ‬نکردن‭ ‬برخی‭ ‬مطبوعات‭ ‬و‭ ‬روابط‭ ‬عمومی‌های‭ ‬دولتی،‭ ‬روندی‭ ‬را‭ ‬ایجاد‭ ‬کرده‭ ‬که‭ ‬محصول‭ ‬آن،‭ ‬روزنامه‭ ‬محلی‭ ‬به‭ ‬مثابه‭ ‬بولتن‌های‭ ‬خبری‭ ‬ادارات‭ ‬و‭ ‬آلبوم‭ ‬عکس‭ ‬برخی‭ ‬مدیران‭ ‬است‭. ‬انتشار‭ ‬روزنامه‭ ‬بدون‭ ‬یک‭ ‬خبر‭ ‬تولیدی‭ ‬و‭ ‬تحلیل،‭ ‬چنان‭ ‬ذائقه‭ ‬مخاطب‭ ‬بومی‭ ‬را‭ ‬تغییر‭ ‬داده‭ ‬که‭ ‬می‌پندارد‭ ‬روزنامه،‭ ‬هفته‌نامه‭ ‬و‭ ‬ماهنامه‭ ‬یعنی‭ ‬همین‭ ‬چیزی‭ ‬که‭ ‬فله‭ ‬ای‭ ‬توی‭ ‬این‭ ‬اداره‭ ‬و‭ ‬آن‭ ‬اداره‭ ‬توزیع‭ ‬می‭ ‬کنند‭. ‬شمارگان‭ ‬این‭ ‬گروه‭ ‬از‭ ‬مطبوعات‭ ‬در‭ ‬تیراژ‭ ‬میلیونی‭ ‬هم‭ ‬نمی‌تواند‭ ‬سرسوزنی‭ ‬به‭ ‬فرایند‭ ‬توسعه‭ ‬کمک‭ ‬کند‭. ‬
رسانه‭ ‬محلی‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬افزایش‭ ‬قدرت‭ ‬انتقادی‭ ‬و‭ ‬نقد‭ ‬عملکرد‭ ‬حاکمیت‭ ‬توسط‭ ‬مردم‭ ‬و‭ ‬فراهم‭ ‬کردن‭ ‬زمینه‭ ‬گفت‌وگوی‭ ‬منطقی،‭ ‬همسطح‭ ‬و‭ ‬افقی‭ ‬بین‭ ‬آنها‭ ‬و‭ ‬مدیران،‭ ‬ظرفیت‌های‭ ‬مشارکت‭ ‬و‭ ‬انسجام‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬ابعاد‭ ‬مختلف‭ ‬ارتقا‭ ‬بخشد‭. ‬توسعه‭ ‬محتاج‭ ‬مشارکت‭ ‬است‭. ‬حتی‭ ‬اگر‭ ‬جامعه‌ای‭ ‬از‭ ‬تمام‭ ‬تظاهرات‭ ‬و‭ ‬ظواهر‭ ‬مدرن‭ ‬بودن‭ ‬و‭ ‬آبادانی‭ ‬سرشار‭ ‬شود‭ ‬بدون‭ ‬ارتقای‭ ‬بعد‭ ‬غیرمادی‭ ‬و‭ ‬معنوی‭ ‬توسعه‭ ‬که‭ ‬همان‭ ‬مشارکت‭ ‬همه‌جانبه‭ ‬مردمی‭ ‬است‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬فاقد‭ ‬توسعه‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬چنین‭ ‬جامعه‌ای‭ ‬توسعه‌ای‭ ‬اتفاق‭ ‬نخواهد‭ ‬افتاد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬توسعه‭ ‬تزئینی‭ ‬خواهد‭ ‬رسید‭. ‬همه‭ ‬ابعاد‭ ‬مادی‭ ‬توسعه‭ ‬را‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬فرم‭ ‬و‭ ‬قالب‌هایی‭ ‬تشبیه‭ ‬کرد‭ ‬که‭ ‬بدون‭ ‬محتوای‭ ‬مناسب‭ ‬و‭ ‬متناسب؛‭ ‬بی‌هویت،‭ ‬بی‌معنا‭ ‬و‭ ‬اضافی‭ ‬می‌نمایند‭. ‬
مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬به‭ ‬خوبی‭ ‬می‌توانند‭ ‬در‭ ‬زمینه‭ ‬توسعه‭ ‬کیفی،‭ ‬هویت‭ ‬بخشی‭ ‬به‭ ‬توسعه‭ ‬کمی،‭ ‬ظرفیت‌سازی‭ ‬نظارت‭ ‬مردمی،‭ ‬ایجاد‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬فضای‭ ‬تعاملی‭ ‬و‭ ‬دوسویه‭ ‬بین‭ ‬مدیران‭ ‬و‭ ‬مردم،‭ ‬پر‭ ‬کردن‭ ‬شکاف‭ ‬بین‭ ‬نخبگان‭ ‬و‭ ‬مدیران،‭ ‬درونزا‭ ‬کردن‭ ‬روند‭ ‬توسعه،‭ ‬گشودن‭ ‬ظرفیت‌های‭ ‬فکری‭ ‬تازه‭ ‬و‭ ‬تثبیت‭ ‬حقوق‭ ‬شهروندی‭ ‬پیشگام‭ ‬باشند‭. ‬پیشگام‭ ‬شدن‭ ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬روند‭ ‬توسعه‭ ‬به‭ ‬همگرایی‭ ‬در‭ ‬سطوح‭ ‬مختلف‭ ‬و‭ ‬بازتعریف‭ ‬نقش‭ ‬مطبوعات‭ ‬و‭ ‬رسانه‌های‭ ‬محلی‭ ‬نیاز‭ ‬دارد‭. ‬پیش‭ ‬شرط‭ ‬تاثیرگذار‭ ‬برای‭ ‬پیشگامی‭ ‬مطبوعات‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬روند‭ ‬توسعه،‭ ‬تلاش‭ ‬و‭ ‬کارتخصصی‭ ‬و‭ ‬اصولی‭ ‬اهالی‭ ‬رسانه‭ ‬است‭. ‬
جوامع‭ ‬محلی‭ ‬برای‭ ‬توسعه‌یافتگی،‭ ‬به‭ ‬توانمندسازی‭ ‬نیاز‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬رسانه‌های‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه،‭ ‬نقش‭ ‬محوری‭ ‬دارند‭. ‬باور‭ ‬کنبم‭ ‬مطبوعات‭ ‬و‭ ‬رسانه‌های‭ ‬محلی‭ ‬می‌توانند‭ ‬از‭ ‬به‭ ‬حاشیه‭ ‬راندن‭ ‬جوامع‭ ‬محلی‭ ‬جلوگیری‭ ‬کنند‭. ‬شاید‭ ‬به‭ ‬واسطه‭ ‬فضای‭ ‬سایبر،‭ ‬ما‭ ‬به‭ ‬جهان‭ ‬پیوند‭ ‬خورده‌ایم‭ ‬اما‭ ‬برای‭ ‬تاثیرگذار‭ ‬بودن‭ ‬و‭ ‬هضم‭ ‬نشدن‭ ‬در‭ ‬فرایند‭ ‬جهانی‭ ‬شدن،‭ ‬باید‭ ‬توانمنند‭ ‬و‭ ‬خلاق‭ ‬بود‭. ‬این‭ ‬کار‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬رسانه‌های‭ ‬محلی‭ ‬ممکن‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬تعبیر‭ ‬فالس‭ - ‬بردا‭ (‬1991‭) ‬آورده‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬کتاب‭ ‬ارتباطات‭ ‬توسعه‭ ‬در‭ ‬جهان‭ ‬سوم‭: ‬مردم‭ ‬نمی‌توانند‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬آگاهی‭ ‬و‭ ‬دانش‭ ‬دیگران‭ ‬درباره‭ ‬خودشان‭ ‬به‭ ‬رهایی‭ [‬توانمندسازی ‬برسند‭.
7437/ 5054