حکام و استانداران کرمان در باغ فتح آباد
مقالات
بزرگنمايي:
کرمان انلاين- کرمانيان صاحب ذوق و سليقه با جمع آوري اسناد و تصاوير مربوط به حکام و استانداران کرمان از دوره قاجاريه که صنعت عکاسي وارد ايران شد تاکنون در باغ و عمارت فتح آباد که متعلق به يکي از حاکمان وقت اين منطقه بوده و سال گذشته پس از بازسازي افتتاح شد، کاري نو و قابل تحسين ارايه کرده اند.
به گواه تاريخ يکي از دلايل اشتياق حکام قديم براي تکيه زدن بر مسند حکومت کرمان علاوه بر موقعيت استراتژيک و جايگاه اين استان در کشور، وجود مردماني آرام و نجيب بوده که مطالعه و بررسي تاريخ کرمان ما را به خصوصيات ديگري از جمله مطالبه گر نبودن و اعتراض نکردن اين مردم به اقدامات حکام گذشته هم مي رساند.
استان کرمان از اواسط سلطنت ناصرالدين شاه قاجار داراي چهار ايالت و 23 ولايت بود.
*ايالت کرمان و مکران
چهار ايالت ايران شامل آذربايجان، خراسان و سيستان، فارس و کرمان و بلوچستان در نخستين تقسيمات کشوري خودنمايي مي کنند که منظور از کرمان استان کرمان فعلي نيست بلکه در آن دوران ايالت کرمان و مکران شامل استان کرمان فعلي، استان هرمزگان و قسمت هايي از استان سيستان و بلوچستان بود و اين تقسيم اهميت و جايگاه کرمان و مکران را بيش از پيش متذکر مي شود.
اما ايران در دوره حکومت پهلوي و در 19 دي 1316 با اصلاح قانون تقسيمات کشوري مطابق نقشه به 10 استان و 49 شهرستان تقيسم شد. از اين تاريخ به بعد عنوان ايالت به استان تغيير کرد و ايالت کرمان و مکران به استان هشتم شامل شهرستانهاي کرمان، بم، بندرعباس، خاش و زابل تقسيم و عنوان حاکم و والي منسوخ شد و به استاندار تغيير کرد.
در مورد حکام و استانداران کرمان از دوره قاجاريه تا دوران پهلوي بايد به اين نکته اشاره کرد که کرمان به دليل گستردگي و موقعيت استراتژيک خاص منطقه اي مانند همجواري با آبهاي گرم خليج فارس، همجواري با مرزهاي شرقي و به تعبيري دروازه هندوستان و وجود اقليت ها و منابع طبيعي متعدد از اهميت ويژه اي برخوردار بود لذا حکام و استانداراني مقتدر با کفايت و سياست مدار را براي کرمان انتخاب مي کردند تا منطقه از ثبات سياسي و اجتماعي مطلوبي برخوردار شود.
*نخستين حاکم بومي کرمان
نخستين حاکم بومي کرمان، تقي خان دراني کوهپايه ايست که در دوران زنديه آن نيز نه در پي انتصاب و انتخاب بلکه در پي ظلمي که به او شده بود عليه حاکم کرمان شوريد و چندي بر اريکه حکومت کرمان تکيه داد.
نکته جالب تر آنکه براي همين حکومت کوتاه با اين مضمون که "سکه زد از ارگ بم تا بيدران شه تقي دراني صاحب قران" به نام خود سکه زد.
*استانداران بومي کرمان
هرچند اقدامات حکام و استانداران غيربومي کرمان از نگاه تاريخ دور نمانده است اما سطر سطر نگاشته هاي تاريخي بر اقدامات بي بديل و سرشار حکام و استانداران بومي اين مرز و بوم گواهي مي دهد.
12 استاندار از اول پيروزي انقلاب اسلامي تاکنون بر مسند استانداري کرمان تکيه زده اند که هفت نفر از اين تعداد بومي بوده اند.
48 حاکم در دوره قاجاريه بر کرمان حکومت کردند و عمر حکومت اين حکام به طور متوسط نزديک به سه سال است در حالي که در دوران پهلوي اول اين زمان حدود يک سال است.
در دوره پهلوي دوم يک سال کامل و در دوره انقلاب اسلامي 12 استاندار به طور متوسط عمر حکومت حکام و استانداران در کرمان سه ساله است و اين بيانگر ايجاد ثبات سياسي و غيره با وجود ماندگاري استانداران است که البته بومي بودن استانداران بر تحکيم اين مهم مي افزايد.
*استانداران کرمان بعد از پيروزي انقلاب
کرمان از سال 1357 تا 58 محمدعلي احمدي و حميد بهرامي احمدي، 58 تا 59 غلامعباس زارع ميرک آبادي، سال 59 تا 60 عبدالحسين ساوه کرماني، سال 60 تا 64 حميد ميرزاده سيرجاني، 64 تا 72 سيدحسن مرعشي، سال 72 تا 76 مرتضي بانک، سال 76 تا 80 مسعود محمودي، سال 81 تا 84 محمدعلي کريمي، سال 84 تا 87 محمد رئوفي نژاد، سال 87 تا 89 حبيب الله دهمرده، سال 89 تا 92 اسماعيل نجار و از 1392 تاکنون عليرضا رزم حسيني را به عنوان استاندار داشته است.
*کرمان و استانداران دوره پهلوي و مشروطيت
کرمان در دوره پهلوي اول، اقدامات نظام الدوله نوري، وثوق السلطنه دادور، محمود جم معروف به مديرالملک، سيد محمد تدين، رضا افشار، سيد مصطفي خان کاظمي، مشاور الدوله حکمت و در دوره مشروطيت نصرت الدله فيروز ميرزا، جلال الدوله مسعود، اميراعظم، سردار اسعد بختياري، سردار معظم خراساني معروف به تيمورتاش و معاضد السلطنه پيرنيا را به نظاره نشسته است.
*حکام و استانداراني که طولاني ترين مدت تصدي سکان استانداري کرمان را در ادوار قاجاريه، پهلوي و جمهوري اسلامي داشته اند
دوره قاجاريه: ابراهيم خان ظهير الدوله با 22 سال حکومت.
دوره پهلوي: سعيدي فيروز آبادي با سه سال تصدي.
دوره جمهوري اسلامي ايران: سيد حسين مرعشي با هشت سال و سه ماه استانداري.
*حاکمان و استانداراني با کوتاه ترين زمان حکومت در کرمان
اما کوتاه ترين مدت حکومت را در دوره قاجاريه امير نظام گروسي با شش ماه حکومت به گواه تاريخ به خود اختصاص داده است.
دوران پهلوي: محمود جم معروف به مديرالملک با سه ماه تصدي.
و بالاخره دوران جمهوري اسلامي ايران: محمدعلي احمدي با چند روز تکيه زدن بر مسند استانداري کرمان.
*حکام و استانداراني که از يک خانواده بوده اند
تاريخ نگاشته است 1.نام ابراهيم خان ظهيرالدوله، عباس قليخان پسر ابراهيم خان، حسنعلي ميرزا شجاع السطنه برادر همسر ابراهيم خان، هلاکو ميرزا پسر شجاع السلطنه.
2.فيروز ميرزانصرت الدوله، عبدالحميد ميرزا ناصرالدوله پسر فيروز ميرزا، عبدالحسين ميرزا فرمان فرما پسر فيروز ميرزا، نصرت الدوله فيروز ميرزا پسر عبدالحسين ميرزا.
3.محمد اسماعيل خان وکيل الملک، مرتضي قلي خان وکيل الملک ثاني.
4.حاجي حسين خان شهاب الاملک و غلامرضا خان شهاب الملک را به عنوان حکامي که با يکديگر خويشاوندي داشته اند.
*حکام و استانداران کرماني که خيابان و مکاني به نامشان ثبت شده است
هر کرماني زياد شنيده و گفته است، بازار گنجعليخان، خيابان سمسام و شايد بارها مقصد را چهارراه کاظمي اعلام کرده باشد و اکنون حکام و استانداراني که نام يک خيابان و مکان را در کرمان به خود اختصاص داده اند.
گنجعليخان: آب انبار،، حمام، بازار ميدان و خيابان را به نام خود ثبت کرده است.
ابراهيم خان ظهيرالدوله حاکم مقتدر کرماني، بازارچه، حمام و مدرسه اي را به نام خود دارد.
فضلعلي خان بگلربيگي: باغ فتح آباد را که امروز نام مردي ديگر و استانداري از جنس انقلاب را نيز بر سردر و خشت خشتش ثبت کرده است.
عبدالحميد ميرزا ناصر الدوله: باغ شاهزاده ماهان نامش را يادآور مي شود.
محمد اسماعيل خان وکيل الملک: قسمتي از بازار بزرگ کرمان، حمام کروانسرا و غيره را به نامش مي شناسيم.
هرمز احمدي: استاندار کرماني که خيابان و چهارراه احمدي به نامش ثبت شده است.
مصطفي خان کاظمي: خيابان و چهارراه کاظمي نام وي را در خاطر مردم کرمان حک کرده است.
جهانشاه سمسام السطنه: خيابان سمسام کرمان به نام وي در ذهن هر کرماني نقش بسته است.
مصطفي درخشش: خيابان درخشش کرمان به نام او نامگذاري شده است.
*حکام و استانداراني که در دوران حکومت کرمان از دنيا رفته اند
محمدحسين خان سردار ايرواني، سعيدي معروف به سيدي، محمد اسماعيل خان وکيل الملک، عبدالحميد ميرزا ناصرالدوله، اميرنظام گروسي، مسعود محمودي، ميرزا سليمان خان ميکده و عبدالحسين ساوه جان خود را در زمان تصدي قدرت در کرمان از دست داده اند.
تاريخ، کرمان را استاني و ايالتي سرشار از ظرفيت و با مردمي نجيب مي شناسد و بر سر در دروازه هاي کرمان و جان هر کرماني از گذشته تاکنون ثبت شده که هرچند که از روي کريمان خجليم
غم نيست که پرورده اين آب و گليم
بر روي زمين نيست چو کرمان جايي
کرمان دل عالم است و ما اهل دليم
نمايشگاه دائمي حکام و استانداران کرمان از دوره قاجاريه تاکنون شبانگاه پنجشنبه در باغ و عمارت فتح آباد گشايش يافت و از اهداگران اسناد و نسخ خطي استان تجليل شد.
استاندار کرمان، معاون اسناد ملي سازمان اسناد و کتابخانه ملي، مدير مرکز اسناد و کتابخانه ملي منطقه جنوبشرق، جمعي از مسئولان، اهالي فرهنگ و دانش و مردم در اين آيين حضور داشتند.
لینک کوتاه:
https://www.kermanrasad.ir/Fa/News/3537/