چاپ

کرمان رصد - اصفهان- براساس آمار موجود، میزان بارندگی ایران کمتر از یک سوم متوسط جهانی و تبخیر سالانه آب در کشور سه برابر متوسط تبخیر جهانی است که به تاکید کارشناسان میزگرد ایرنا اصفهان، رفع این چالش اساسی نیازمند تهیه طرح و برنامه‌ریزی اصولی است.

ایران سرزمین کم بارش است و با توجه به پیامدهای تغییرات اقلیمی و وجود سایه عفریت خشکسالی بر فلات ایران باید برای رفع چالش جدی کم آبی در استان های مختلف کشور از هر طریقی جلوی هدررفت آب را گرفت.
طبق آمارها، متوسط میزان بارندگی سالانه جهان حدود 850 میلی متر و این مقدار در ایران 250 میلی متر و چیزی کمتر از یک سوم متوسط میزان بارندگی سالانه جهان است.
این در حالی است که متوسط ظرفیت تبخیر سالانه در جهان 700 میلی متر و در ایران برابر با 2 هزار و 100 میلی متر است و این موضوع نشان می دهد که تبخیر سالانه در ایران سه برابر متوسط تبخیر سالانه جهانی است و این موضوع نشان می دهد که محدودیت و کمبود منابع آبی در ایران نسبت به جهان بسیار حاد و جدی تر است.
به تاکید صاحبنظران الگوی بهره‌برداری از منابع آبی در ایران باید نسبت به متوسط جهان بسیار محافظه کارانه و متناسب با شرایط اقلیمی و ظرفیت منابع آبی و در نتیجه بیشتر به سمت تولید محصولات کشاورزی با نیاز آبی پایین و ارزش بازدهی اقتصادی بالا باشد که متأسفانه در سالهای اخیر آمار تولید محصولات کشاورزی این موضوع را تأیید نمی کند.
عمده میزان بارندگی در ایران به سطح محدودی از کشور اختصاص دارد، به طوری که 70 درصد از میزان بارندگی سالانه به 25 درصد از سطح کشور و 30 درصد میزان بارندگی ها به 75 درصد باقیمانده از سطح کشور تعلق دارد.
آمارها نشان می دهد 70 درصد منابع آب کشور از طریق تبخیر در دشت‌ها، کوه‌ها و پشت سدها هدر می‌رود و براساس برآوردها، سالانه نزدیک به سه تا پنج میلیارد متر مکعب از آب دریاچه ها پشت سدها تبخیر می‌شود که باید کاهش یابد.
روش‌های مقابله با تبخیر در حوزه آبخیز و پشت سدها متفاوت است و اقدام هایی که در داخل مزرعه باید انجام شود، در حوزه کار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی استان اصفهان در همین ارتباط میزگردی با عنوان "چالش تبخیر آب در ایران" با مسئولان، کارشناسان و استادان دانشگاه ترتیب داد تا هرچه زودتر برای این چالش راهکاری اندیشیده و عملیاتی شود.
در این میزگرد سید حسن طباطبایی عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد، عباس کاظمی خشوئی رئیس مطالعات آب های سطحی شرکت آب منطقه ای اصفهان، ویکتوریا عزتیان گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی استان اصفهان، ناصر حاجیان عضو هیات علمی دانشگاه آزاد خوراسگان اصفهان، مرتضی غضنفرپور کارشناس آزاد، امیرحسین شربافیون مدیر یک شرکت دانش بنیان و کارشناس عمران و GIS و فریده آقادادی کارشناس ارشد عمران آب سازه‌های هیدرولیکی حضور داشتند.
تبخیر آب در استان اصفهان از متوسط کشوری بالاتر است
کارشناس اداره کل هواشناسی اصفهان با اشاره به تبخیر در استان گفت: در این استان بیش ازسه هزار و 500 میلی متر تبخیر در سال با استناد به آمار ایستگاه‌های هواشناسی داریم و از آن جایی که اصفهان در منطقه گرم و خشک و در حاشیه کویر مرکزی قرار دارد قاعدتاً میزان تبخیر آب از متوسط کشوری بالاتر است.
ویکتوریا عزتیان با اشاره به میزان تبخیری که در طول یک سال در سال آبی جاری استان اصفهان رخ می دهد، افزود: بیشترین میزان تبخیر آب در شهرستان اردستان سالانه سه هزار و 590 میلی متر و کمترین میزان در همان شهرستان در طول دوره 2 هزار و 720 میلی متر است.
وی ادامه داد: بیشترین میزان تبخیر آب در استان اصفهان به ترتیب مربوط به شهرستان‌های اردستان، نائین، خور و بیابانک، کاشان و چوپانان است که میانگین تبخیر به طور معمول بالای 2 هزار میلی متر در سال را به دلیل قرارگیری در قطب گرم استان دارند.
این کارشناس هواشناسی اصفهان اظهار داشت: به جز سازمان هواشناسی دفتر مطالعات منابع آب هم دارای ایستگاه‌های تبخیرسنج است که در کنار هم شبکه ایستگاه‌های تبخیر سنجی را در کل کشور تشکیل می‌دهند.
وی ادامه داد: طرح‌های زیادی درباره میزان تبخیر در استان و کشور انجام شده اما واقعیت این است که جلوی تبخیر را نمی‌توان گرفت همانگونه که جلوی گرم شدن هوا را نمی‌توان گرفت.
به گفته عزتیان همانگونه که روند گرمایش صعودی داریم روند تبخیر نیز صعودی است، همچنین تبخیر به جز دما به ترکیبات آب، فشار هوا و فشار بخار اشباع هم بستگی دارد یعنی زمانی که هوا از رطوبت اشباع شده میزان تبخیر هم کمتر است.
وی بیان کرد: اصفهان به عنوان استان گرم و خشک با مقدار تبخیر بالایی مواجه است که این میزان تبخیر ذخیره آبی را در پشت سدها و رودخانه‌ها کاهش می‌دهد.
راهکار سازه ای از تبخیر آب جلوگیری می کند
کارشناس اداره کل هواشناسی اصفهان راهکارهای سازه ای را برای کاهش میزان تبخیرآب ذکر کرد و گفت: بستر زاینده رود که در برخی مناطق بسیار گسترده است باید تنگ تر شود زیرا هرچقدر آب در وسعت بیشتری پهن شود تبخیر آب هم افزایش می یابد.
به گفته وی در برخی از مناطق دنیا از مالچ پاشی برروی آب به منظور کاهش و جلوگیری از تبخیر آب استفاده می کنند.
عزتیان ادامه داد: ضروری است استان اصفهان به عنوان استان گرم و خشک با میانگین دمای بالا و میانگین بارش پایین تا جایی که امکان دارد آبهای سطحی را از تبخیر حفظ کند.
وی تصریح کرد: زمانی که آب تبخیر می شود، برخی عنوان می کنند تبخیر آب در محل ایجاد رطوبت کرده و تعدیل آب و هوا را به دنبال دارد، اگر رطوبت زیاد باشد لاجرم بارندگی رخ نمی‌دهد به این دلیل که هوا در حال حرکت است.
کارشناس اداره کل هواشناسی اصفهان افزود: در نتیجه ایجاد رطوبت برای تعدیل هوا خوب است اما هدررفت آب را به دنبال دارد و ما به منظور صرفه جویی در مصرف آب باید از تبخیر آب‌های سطحی در رودخانه‌ها، استخرها، حوضچه‌ها و برکه‌ها ممانعت کنیم.
وی با اشاره به آبیاری در ساعت ظهر گفت: بعضاً شاهد آبیاری فضای سبز بین ساعت 10 تا 16 هستیم که این آب بلافاصله تبخیر می‌شود یعنی به طور تقریبی هدررفت آب را شاهد هستیم، لذا باید آبیاری صبح زود و یا نیمه های شب صورت پذیرد.
وی بیان کرد: رطوبت هوا تابع معکوس دمای هوا بوده یعنی هرچه دمای هوا بالاتر برود رطوبت کمتر است.
راهکارهای عمومی برای جلوگیری از تبخیر آب در اختیار مردم قرار گیرد
عزتیان با اشاره به اینکه باید از آبی که در اختیار داریم به صورت بهینه مصرف کنیمف اظهار داشت: آب را در مفهوم واقعی نمی‌توان تولید کرد ولی می‌توانیم آب در اختیار را به صورت معقول مصرف کنیم.
وی افزود: جلوگیری از تبخیر آب در بخش خانگی، صنایع و کشاورزی را باید انجام دهیم، باید راهکارهای عمومی در اختیار مردم قرار گیرد تا بدانند چگونه می توان تبخیر آب را کاهش دهند.
این کارشناس سازمان هواشناسی افزود: آبیاری فضای سبز در ساعت ظهر نباید صورت بگیرد، همچنین استخرهایی که در منازل و باغ‌ها وجود دارد باید سرپوشیده و یا از روکش هایی برای جلوگیری از تبخیر استفاده شود.
وی ادامه داد: کشاورزان منطقه مرکزی به این دلیل که از قدیم با مساله کم آبی روبه رو بودند یک سری راهکارهای سنتی مانند روش کوزه ای برای جلوگیری از تبخیر استفاده کنند.
عزتیان با بیان اینکه کشت گلخانه‌ای به نوعی از تبخیر جلوگیری می کند، تصریح کرد: راهکارهای مفیدی برای کاهش تبخیر در بخش کشاورزی وجود دارد همچنین در اطراف اصفهان از کشت گلخانه‌ای بیشتر استفاده می کنند که علاوه بر کاهش میزان آب از تبخیر کیفیت گیاه هم بهتر خواهد بود.
باید سهم تبخیر آب را کاهش دهیم
رئیس مطالعات آب های سطحی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان افزود: از منظر کلان بیلان منابع آب در سطح استان، متوسط بارش در پهنه سطح استان اصفهان 158 میلی متر است از این میزان بارش تبخیر با منشا بارندگی 112 میلی متر تبخیر و 26 میلی متر روان آب و مابقی نفوذ است.
عباس کاظمی خشوئی در این میزگرد ایرنا با بیان اینکه باید سهم تبخیر آب را کاهش دهیم، افزود: از آن طرف باید سهم روان آب و نفوذ را افزایش دهیم.
وی ادامه داد: باید مسائل را در سطح کلان ببینیم نه نقطه ای، از این رو اگر تبخیر را کم کنیم به همان میزان بارش را کم کردیم.
رئیس مطالعات آب‌های سطحی شرکت آب منطقه ای اصفهان ادامه داد: اگر به صورت کلان بنگریم متوجه می شویم که نمی توان در این چرخه تغییراتی را به وجود آورد.
وی ادامه داد: اما در یک مصرف موضعی و یا سطح حوضه آبریز کوچک تر می‌توان آب را ذخیره و در یک بازه زمانی خاص از آب استفاده کنیم که قاعدتاً با این راهکار می‌توان آنچه از حجم آب می کاهد راندمان انتقال آب را به مکان های مختلف افزایش دهیم.
کاظمی خشوئی اضافه کرد: در سطح استانی می توان با در نظر گرفتن اعداد و ارقام و هدف گذاری از تبخیر آب جلوگیری کرد اما در سطح کلان اعداد و ارقام را نمی توان تغییر داد.
وی ادامه داد: شاید تبخیر را با راهکارهای مختلف کاهش دهیم اما با این کار آب را از مکان های دیگر حذف کرده و تاثیرات منفی ایجاد کرده ایم.
رئیس مطالعات آب های سطحی شرکت آب منطقه ای اصفهان با بیان اینکه باید به چرخه آب در طبیعت دقت داشته باشیم، افزود: اعداد و ارقام تبخیر اعداد بالا و قابل توجه است و باید به سمت ذخیره آب حاصل از تبخیر گام برداریم.
وی اظهار داشت: در نیروگاه‌های تولید برقابی بخش عمده ای از آب را تبخیر می‌کنیم تا بتوان توربینی را چرخانده و برق تولید کنیم از این رو حجم آبی که در نیروگاه های برقابی تبخیر و از دسترس خارجی می شود اگر مکانیزمی مورد استفاده قرار بگیرد که حجم آب کمتری استفاده کرده و یا به چرخه تولید برق بازگردد می توانیم شاهد بهینه سازی مصرف باشیم.
کاظمی خشوئی بیان کرد: می‌توان در توزیع مکانی و زمانی آب تغییر ایجاد کرد تا میزان تبخیر آب کاهش یابد.
وی ادامه داد: در کلان معتقدم چرخه بیلان آب هرچقدر کم شود در مکان های دیگر اثرگذار است، اما می توان توزیع مکانی و زمانی را تغییر دهیم و از آن استفاده کنیم.
وی ادامه داد: آب در گردش زاینده رود حذف شده که از این طرق نمی توان گفت آب جدیدی به وجود می آید، کم کردن تبخیر و حذف کردن در سطح کوچک اگر به هدف بهینه سازی مصرف آب بوده و به سمت توسعه نباشد بسیار خوب است.
کاظمی اضافه کرد: اگر به این سمت حرکت کنیم که تبخیر کم و آبی که به ظاهر به وجود آمده را صرف توسعه کنیم برای حوضه زاینده رود و اصفهان سم بوده و تیر خلاص را بر بدنه آن وارده کرده ایم.
رئیس مطالعات آب های سطحی شرکت آب منطقه ای اصفهان یادآور شد: تصمیمات بین بخشی مشکلاتی را برای ما به وجود آورده است ک، باید این مشکل برطرف شود.
کاهش منابع آب سطحی افزایش بی رویه مصرف منابع آب زیرزمینی را به دنبال دارد
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد با اشاره به تعریفی از تبخیر، گفت: مقدار ارتفاع آبی که از سطح تشتک استاندارد هواشناسی در طول یک دوره (یک روز یا یک سال) از سطح آب خالص بخار می شود.
سید حسن طباطبایی افزود: تبخیر از سطح خاک به معنای مقدار ارتفاع آبی که از سطح خاک (اشباع یا مرطوب) در طول یک دوره بخار می شود.
به گفته وی تعرق به معنای مقدار آبی که توسط گیاه در طی یک شبانه روز بخار می شود و برای تولید محصول و فتوسنتز لازم است.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد با اشاره به تبخیر و تعرق پتانسیل گفت: مقدار آبی که توسط گیاه چمن یا یونجه در شرایط بدون محدویت آب در طی یک شبانه روز بخار می شود همچنین تبخیر و تعرق واقعی به معنای مقدار آبی که توسط یک گیاه در مزرعه و در شرایط واقعی در طی یک شبانه روز بخار می شود برای تولید محصول ضروری است.
وی با بیان اینکه متوسط تبخیر تعرق پتانسیل شهر اصفهان نیز حدود هزار و 600 میلی متر است، گفت: در مجموع از کل 150 میلی متر بارندگی سالانه در حوضه آبریز زاینده رود مقدار 112 میلی متر تبخیر و تعرق می گردد و مابقی به آب‌های سطحی یا زیرزمینی می‌پیوندد.
طباطبایی اضافه کرد: در شهر اصفهان متوسط بارش سالانه برابر 122 میلی متر (بر اساس آمار 30 ساله از سازمان هواشناسی ایران) است در حقیقت تبخیر تعرق پتانسیل بیشتر از 13 برابر مقدار بارش سالانه می‌باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد خاطرنشان کرد: تفاوت بارندگی و تبخیر و تعرق، بهره برداری بیش از حد منابع آب را ایجاد کرده است از این رو کاهش شدید منابع آب سطحی منجر به افزایش بی رویه مصرف منابع آب زیرزمینی و پیامدهای منفی و غیرقابل بازگشت آن از جمله نشست زمین می‌شود.
وی اظهار داشت: مالچ پاشی، تغییر زمان کشت و بهینه سازی، آبیاری قطره‌ای و تبخیر از استخرهای کشاورزی به دلیل کم هزینه بود باید برای کاهش میزان تبخیر آب در اولویت قرار بگیرد.
وی سطح دوم اولویت های جلوگیری از میزان تبخیر آب که هزینه و زمان بر است را احداث سد زیرزمینی، کاهش تبخیر از صنایع دانست.
تبخیر آب هم مزیت و هم زیان دارد
وی گفت: تبخیر از یک طرف باعث هدرفت آب بوده و پدیده‌ای غیرمفید است و از طرفی تبخیر و تعرق پدیده مفید و لازمه تولید محصولات کشاورزی است و اثر مستقیمی در افزایش رطوبت هوا و فراهم نمودن شرایط محیط زیست بهتر دارد.
طباطبایی بیان کرد: به هرحال بخشی از تبخیر مانند تبخیر از سطح دریاچه‌ها یا کانال های آب، تبخیر از سطح خاک، تبخیر در بخش خنک کاری صنایع و نیروگاه‌ها را می‌توان در زمره موارد غیر مفید تبخیر لحاظ نموده و تلاش در جهت کاهش آنها داشت.
وی اضافه کرد: راهکارهای مختلفی برای کاهش تبخیر غیرمفید وجود دارد که برحسب میزان هزینه و امکان پذیری و سرعت انجام به 2 دسته اولویت اول و دوم تقسیم بندی شده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد راهکار نخست را هزینه کم، سرعت اجرای بالا و امکان پذیری دانست و افزود: آموزش روش های کاهش تبخیر به کشاورزان و افراد جامعه، تغییر زمان کشت و بهینه سازی آن به طوری که دوره کشت با پیک مصرف آب روبرو نشود حتی به میزان 10 روز نیز می تواند اثر قابل توجهی داشته باشد، استفاده از روش آبیاری قطره ای به جای آبیاری بارانی و غرقابی و کاهش سهم تبخیر در پدیده تبخیر و تعرق، آبیاری در زمان خنک بودن هوا و خاک به طور مثال در زمان عصر یا شب، کاهش سطح استخرهای جمع آوری آب و افزایش عمق آن (بازنگری در ضوابط)، مالچ پاشی در سطح اراضی باغی و فضای سبز شهری به نحوی که هم در کاهش تبخیر موثر باشد و هم در زیبای منظر آن.
وی همچنین راهکار و اولویت دوم را هزینه به نسبت بالا، سرعت اجرای کم، سختی اجرا ذکر و تصریح کرد: ذخیره سازی آبها در زیرزمینی بجای احداث سد سطحی و احداث سدهای زیرزمینی، استفاده از روشهایی برای کاهش تبخیر دریاچه سد زاینده رود، پوشش کانالهای آبیاری و یا استخرهای ذخیره آب، که بعنوان نمونه با پنلهای خورشیدی پوشیده می‌شود، تغییر روش خنک کاری و کاهش تبخیر در صنایع آب بر مانند فولاد مبارکه و ذوب اهن و نیروگاه اسلام آباد.
طباطبایی اضافه کرد: نکته آخر اینکه هر کدام از این روش ها فقط از دیدگاه کاهش تبخیر نگریسته شده است و به طور قطع جنبه های دیگر موضوع نیز باید دیده شود.
وی ادامه داد: گیاهان به طور عمده آب را از خاک جذب کرده و به تعرق تبدیل می کنند تا بتوانند تولید داشته باشند یعنی در عمل از حدود 100 درصد آبی که از خاک خارج می کنند حدود 99 درصد را به اتمسر می‌فرستند اما برای آن یک درصدی که قرار است تبدیل به موادغذایی شود 99 درصد باید هزینه کنیم تا یک درصد را به دست بیاوریم.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه میزان تبخیر پتانسیل در اصفهان سه هزار میلی متر است، اظهار داشت: تبخیر و تعرق در اصفهان هم از سطوح خاک و هم از سطح گیاه بخار صورت می گیرد، همچنین بیشترین سطح تبخیر را از سطح آب، سپس از سطح خاک و نیز از گیاه شاهد هستیم.
نباید به تبخیر آب با دید هدررفت نگاه کنیم
وی خاطرنشان کرد: نباید تبخیر را با دیدگاه هدررفت نگاه کنیم به دلیل آن یک درصدی که گیاه تولید می شود باید 99 درصد را هزینه کنیم بنابراین قسمت های از تبخیر مفید و قسمتی غیرمفید است که باید برای قسمت غیر مفید بودن تبخیر و در راستای کاهش آن برنامه ریزی صورت بگیرد.
طباطبایی بیان کرد: متاسفانه تغییر اقلیم روی افزایش تبخیر و دما به ویژه در مناطق گرم و خشک کمک می کند، بنابراین تغییر اقلیم به ضرر ما تمام شده است.
تغییرات در بستر رودخانه نیازمند اظهارنظر تیم مهندسی قوی است
کارشناس آزاد حوزه منابع آبی، راهکار یکی از افراد حاضر در میزگرد ایرنا مبنی بر کاهش بستر رودخانه جهت کاهش تبخیر را رد کرد و گفت: شاید این تبخیر را کاهش دهد اما مشکلات بزرگی را به وجود خواهد آورد.
مرتضی غضنفرپور با اشاره به مشکلات ناشی از کاهش بستر رودخانه، ادامه داد: اکولوژی رودخانه طی سالیان متمادی به حالت استیبل درآمده و با تغییراتی که در بستر رودخانه اعمال می شود فرسایش خاک افزایش می یابد.
وی با اشاره به تغییراتی تحت عنوان ساماندهی رودخانه گفت: این کار باعث می شود حجم زیادی از رسوبات به سمت پایین دست حرکت کند که در کوتاه مدت با مشکل پر شدن مخازن مواجه باشیم همچنین تغییراتی که در بستر رودخانه اعمال می وشد باعث می شود لایه های نفوذ ناپذیر شکننده و سنگ جوش های شکننده از بین برود و نفوذ عمده را بیشتر کند.
این کارشناس منابع آبی بیان کرد: تغییرات در بستر رودخانه نیازمند اظهار نظر تیم مهندسی قوی است چرا که ما در مورد یک محیط آزمایشگاهی صحبت نمی‌کنیم بلکه از یک حوضه و بستر با وسعت بسیار زیاد صحبت می‌کنیم.
غضنفر پور گفت: در مناطق شرق اصفهان پتانسیل اُسمُزی را شاهد هستیم به این دلیل که سطح خاک شور است و اگر رطوبت هوا پایین باشد به دلیل پتانسیل اسموزی خاصیتی به وجود می آید که حجم وسیعی از نمک از اعماق به سمت زمین حرکت می کند و مشکل شور شدن خاک را داریم.
وی اضافه کرد: اگر رطوبت هوا در حالت مناسبی باشد برای اراضی کشاورزی مفید است، از طرفی در میان کشاورزان مرسوم است که پدیده شبنمی که به دلیل رطوبت هوا به وجود می آید بر افزایش عملکرد محصول مفید است.
بازنگری در تکنولوژی های وارداتی میزان تبخیر آب را کاهش می دهد
این کارشناس با اشاره به اینکه در راستای استفاده از تکنولوژی های وارداتی می توان میزان تبخیر را کاهش داد، اظهار داشت: در اقلیم ما آبیاری های بارانی پاسخگو نیستند، همچنین در زمان حال در حوضه از روش استاندارد شارژ ثابت فرانسوی استفاده می کنیم که اگر بازنگری بر روی تکنولوژی های وارداتی در خصوص انتقال آب انجام شود می توان تا حدودی میزان تبخیر را کاهش داد.
وی با بیان اینکه مدیریت و آموزش 2 ایراد مهم در بخش آب است، افزود: وزارت نیرو عنوان می کند باید آب را به صورت حجمی تحویل دهیم و این موضوع را پیگیری می کند همچنین نبود آموزش درخصوص مصرف آب مشکلات جدی را برای کشور و کشاورزان به وجود آورده است.
غضنفر پور گفت: در زمان حال برخی از استان های کشور جدول هایی دارند که براساس آن نوع کشت و میزان مصرف آب را تعیین می کنند، اما در استان اصفهان آب به صورت حجمی تحویل داده می شود.
به گفته وی، برنامه ریزی خطی درباره منابع آب در کشور نداریم.
کارشناس منابع آب و میراب ها خاطرنشان کرد: ما نه مدیریتی صحیحی بر روی منابع آب داریم و نه آموزش صحیحی به بهره برداران می دهیم از این رو نباید انتظار داشته باشیم میزان تبخیر آب کاهش یابد و در مصرف آب صرفه جویی شود.
وی افزود: بیشترین میزان تبخیر آب را در صنایع شاهد هستیم چرا که آب قیمت واقعی ندارد و تا زمانی که قیمت واقعی آب را شاهد نباشیم و نظارت کلی بر صنایع صورت نگیرد تبخیر آب به صورت کاذب و زیان بخش خواهد بود.
انتقال آب‌های سطحی به زیرزمین بزرگترین خدمت به کشاورزی است
مدیر یک شرکت دانش بنیان و کارشناس عمران و GIS گفت: بهترین کار این است که آب‌های سطحی را به زیرزمین منتقل دهیم یکی از بزرگترین خدماتی است که انجام داده ایم، در این راستا باید نفوذپذیری خاک افزایش پیدا کند و در کنار آن راهکارهایی پیاده سازی شود تا آب هایی که در سطح نگهداری می شود به زیر زمین منتقل شود و در زمان نیاز کشاورز آن را مورد استفاده قرار دهد.
امیرحسین شربافیون در این میزگرد ایرنا افزود: در شرایط کنونی بهترین کار این است که به کشاورزان کمک کنیم تا در اماکنی که امکان آن وجود دارد با وام هایی که جهاد کشاورزی تخصیص می‌دهد استخرهای سرپوشیده احداث کنند، سطح مقطع استخرهای حدید الاحداث کوچک و عمق استخرها بیشتر شود.
وی با بیان اینکه باید به کشاورزان در انتقال آب کمک کنیم، ادامه داد: اگر انتقال آب با لوله صورت بگیرد و پرت آب کاهش دهد و آبیاری قطره ای به جای آبیاری غرقابی صوررت بگیرد از تبخیر و هدررفت آب جلوگیری کرده ایم.
این کارشناس عمران بیان کرد: نباید از واقعیت های افزایش دما غافل شویم و باید بدانیم که قدرت ما در برابر طبیعت بسیار کم است و رفتار انسان ها باعث افزایش دما شده است بنابراین راهکارهایی باید در نظر گرفته شود که با افزایش دما مقابله کند.
وی اضافه کرد: در آینده بسیار نزدیک در مرکز کشور چیزی به نام آبیاری غرقابی نخواهیم داشت یعنی ارزش آب به قدری افزایش می یابد و جمعیت روبه فزونی می رود و شرایط به گونه‌ای خواهد شد که آبیاری غرقابی را کمتر شاهدیم.
تغییر الگوی کشت موجب افزایش بهره‌وری آب می شود
شربافیون بیان کرد: بالاترین وظیفه دولت و دانشگاهیان این است که در راستای تغییر الگوی کشت و رفتار با آب را به کشاورزان فرادهند تا از آب بهره وری بالاتر داشته باشند.
وی با بیان اینکه بهره وری آب در کشاورزی، صنعت و شرب ظرفیتی ناشناخته است، گفت: جایی باید آب مصرف شود که بهره وری بالاتری داشته باشد همچنین باید به کشاورزان کمک شود تا درآمد آنها حفظ شود که با مقدار سطح زیر کشت معقول درآمد آنها از جامعه حفظ شود.
به گفته کارشناس عمران، حفظ تولیدات محصولات کشاورزی از عوامل مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی تصریح کرد: شاید زمان کشت باید تغییر کند، شاید کشتی که در بهار در گذشته انجام می شد اکنون با افزایش دما باید زودتر انجام شود که نیازمند تدبیر بیشتر است.
شربافیون افزود: آبی که به صورت باران و قطره قطره به زمین می آید باید هم به صورت قطره قطره مورد استفاده قرار بگیرد.
وی با اشاره به اینکه ما آمایش سرزمین در کشور نداریم، گفت: تا وقتی که آمایش سرزمین در کشور نهادینه نشود هزینه های کلان و اقدامات متعدد بی فایده خواهد بود، از این رو باید آمایش سرزمین باید محوریت آب در کشور نهادینه شود.
رطوبت نسبی در مناطق خشک کم و تبخیر بسیار زیاد است
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد خوراسگان با اشاره به تعریفی از تبخیر آب بیان کرد: زمانی که گیاه را کشت کردیم و آب را به خوبی به آن دادیم چرا که اگر آب کم در اختیار گیاه قرار بگیرد صرفه اقتصادی ندارد، به آن پتانسیل تبخیر می گویند.
ناصر حاجیان تصریح کرد: برخی تصور می کنند اگر بارندگی صورت بگیرد مشکل آب حل می شود اما باید گفت هرچقدر بارندگی ایجاد شود حدود 90 درصد آن تبخیر می شود.
وی ادامه داد: به طور مثال امسال که حدود 160 میلی متر بارندگی داشتیم باعث نمی شود که کم آبی حل شود.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد خوراسگان با بیان اینکه زمانی که رطوبت کم شود تبخیر افزایش می یابد، تصریح کرد: رطوبت نسبی در مناطق خشک کم و تبخیر بسیار زیاد است.
وی با اشاره به اینکه نیروگاه شهید محمد منتظری از برج های خشک استفاده می کند، بیان کرد: این برج ها حدود 100 لیتر در ثانیه به آب نیاز دارد، همچنین نیروگاه اسلام آباد اصفهان از روش قدیمی که به آن برج های تر گفته می شود استفاده می کند و 500 لیتر آب نیاز دارد یعنی حدود 10 برابر نیروگاه منتظری آب مصرف می کند.
حاجیان با اشاره به اقتصاد آب، افزود: بررسی های اولیه نشان می دهد هزینه یک متر مکعب آبی که از خلیج فارس به اصفهان انتقال داده شود 10 دلار است یعنی زمانی که هر مترمکعب آب 150 هزار تومان برای صنعتگران تمام شود سعی می کنند کمتر از آب استفاده کنند.
برج های خنک کننده صنایع مادر از نوع تَر است
وی خاطرنشان کرد: در برج های خنک کننده در ذوب آهن و بیشتر کارخانه ها خشک و تر است و این در حالی است که قیمت آب برای آنها اقتصادی نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه خوراسگان تصریح کرد: در زمان حال شاهد لوله گذاری در مزارع توسط جهاد کشاورزی هستیم و باید گفت آب زمانی که در لوله می رود بسیار صرفه جویی می شود و تا زمانی که آب به مزرعه داده می شود مقدار آب تعیین شده است.
وی با بیان اینکه تبخیر آب در استخرهای کشاورزی بسیار حایز اهمیت است، گفت: زمانی که سازمان جهاد کشاورزی پروانه برای احداث استخر می دهند می گویند این استخر باید عمق حداکثر 2 متر داشته باشد.
وی ادامه داد: وقتی که سه هزار مترمکعب آب در استخرها ذخیره می کنیم و عمق آن 6 متر است سطح کمتری داریم اما آب کمتری تبخیر می شود.
حاجیان گفت: استخرهای کشاورزی با عمق بالا تبخیر حدود یک متر را شاهد هستند و این در حالی است که تبخیر در استخرها کم عمق 200 و 500 متر تبخیر آب دارند.
30 میلیون مترمکعب آب سد زاینده رود تبخیر می شود
این استاد دانشگاه آزاد اصفهان با اشاره به اینکه برروی تبخیر استخرها و مکان های بزرگ کارهای بسیاری صورت گرفته است، ادامه داد: به طور مثال سد کارون سه که 64 کیلومترمربع سطح مخزن دارد را نمی‌توان برای تبخیر آن کاری انجام داد اما در استخرهای کوچک می توان از توپ های کوچک در راستای کاهش تبخیر آب استفاده کرد.
عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه آزاد خوراسگان افزود: تبخیر از سد زاینده رود در زمانی که سد پر باشد حدود 50 میلیون مترمکعب است اما در زمان حال حدود 30 میلیون مترمکعب است.
وی با اشاره به اینکه باید به سمت روش کاهش تبخیر آب حرکت کنیم، افزود: میزان تبخیر از مخزن سد زاینده رود برابر با آب مورد نیاز فضای سبز شهر اصفهان است.
حاجیان بیان کرد: شاید وزارت نیرو نتواند تبخیر را کاهش دهد اما شهرداری که نیازمند آب برای آبیاری فضای سبز است باید به کارهای پژوهشی در راستای تبخیر و صرفه جویی آب توجه کند.
وی تصریح کرد: براساس تحقیقات انجام شده، حدود 25 درصد آب شرب ما نشت می شود، از این رو درست است که اداره آب و فاضلاب هزینه ای برای اصلاح شبکه ها ندارد اما می تواند با افزایش سالانه جمعیت از طریق مختلف بودجه برای اصلاح شبکه ها اخذ کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه فعالیت ما در راستای پایداری است، بیان کرد: آب محدود است و برای حداکثر استفاده از آب باید تلاش کرد.
به گزارش ایرنا، استفاده بهینه از منابع آب به عنوان یک سرمایه راهبردی ملی و ودیعه‌ای برای نسل‌های آینده، مستلزم بهره برداری حساب شده و هوشمندانه از منابع آب است که بسیاری از مناطق واقع بر کمربند خشک جهان با آن مواجهند.
قرارگیری قسمت اعظم کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان، رشد جمعیت و نیاز به تأمین امنیت غذایی، استقرار صنایع آب بر در مناطق کم آب کشور، خشکسالی‌های مکرر، کاهش ذخایر برف مناطق کشور، بهره برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و مدیریت غیر سیستمی منابع آب کشور باعث بروز منازعات اجتماعی، تخلیه روستاها و افزایش حاشیه نشینی شهرهای بزرگ شده است.
به گفته کارشناسان و استادان دانشگاه‌های استان اصفهان افزایش جمعیت باعث کاهش منابع آب در دسترس شده است و دو سوم جمعیت جهان از سال 2025 با مشکل کم آبی مواجه خواهند بود.
به تاکید کارشناسات حدود 95 درصد از گستره استان اصفهان درگیر خشکسالی دراز مدت است و تنها 5.3 درصد آن شرایط نرمال تا ترسالی متوسط دارد.
با توجه به تحلیل شاخص استاندارد بارش - تبخیر و تعرق (SPEI ) در دوره 10 ساله تا پایان فصل بهار، در تمام شهرستان‌های استان، خشکسالی درازمدت با درجات مختلف دیده می شود و تنها بخش محدودی از غرب استان شامل فریدون‌شهر و بوئین و میاندشت و جنوب استان شامل سمیرم شرایط نرمال تا ترسالی را دارند.
از نظر پراکنش مکانی 4.3 درصد از مساحت استان اصفهان در شرایط نرمال، خشکسالی خفیف 8.8 درصد، خشکسالی متوسط 24 درصد، خشکسالی شدید 14 درصد و خشکسالی بسیار شدید 47.7 درصد را در بر می گیرد.
با توجه به پراکنش جمعیت در مناطق مختلف استان و شاخص استاندارد بارش- تبخیر و تعرق 94.9 درصد از جمعیت اصفهان هم تحت تاثیر خشکسالی دراز مدت قرار دارند.
به گفته مسوولان امر میانگین وزنی بارش تا آخر خردادماه 1398 در استان اصفهان برابر 195 میلی متر است که نسبت به مدت مشابه بلندمدت 25.6 درصد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته 80.9 درصد افزایش داشته است.
9913/6026/‏