بزرگنمايي:

کرمان آنلاین - کرمان - بازار قیصریه کرمان که تا چندی قبل در حال تخریب بود با اتحاد و همکاری بازاریان بار دیگر به دوران اوج خود باز گشته و به یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی کرمان تبدیل شده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان ها: بازار کرمان به عنوان بزرگترین راسته بازار ایران یکی از بی نظیر ترین آثار تاریخی جهان محسوب می شود این بازار کلکسیونی از کهن ترین آثار ادوار مختلف تاریخی ایران است، در واقع اجزای مختلف این بازار در یک زمان مشخص ساخته نشده است، وقتی در بازار شهر گام برمی دارید مجموعه ای از نمادهای معماری دوران مختلف تاریخی از مقابل چشمان بیننده گذر می کند و همین امر این بازار را به موزه سبک های مختلف معماری تاریخی تبدیل می کند .
در واقع در طول صدها سال هر یک از حکمرانان کرمان بخشی بر این بازار بزرگ افزوده اند و درنهایت مجموعه فعلی پدیده آمده است .

مجموعه ابراهیم خان مروارید بازار کرمان است/ آغاز دوران درخشش اقتصادی کرمان
یکی از درخشان ترین بخش های این بازار مجموعه ابراهیم خان است، این بازار در واقع بعد از حمله آقا محمد خان قاجار به کرمان احداث شده است، محمد خان که پس از حمله بیرحمانه اش به کرمان و قتل لطفعلیخان در بم فجایع انسانی بی شماری را در شهر کرمان رقم زد، موجب شد کرمان به یکی از بدترین دوران خود وارد شود .
محمد خان که چشمان کرمانیها را کور کرده و از سرهای آنان مناره ساخته و کرمان را به ویرانه تبدیل کرد، شهر را به دروازه های فقر و فلاکت وارد کرده بود.
ابراهیم خان ظهیر الدوله برای خروج این شهر از رکود و قحطی و دلجویی از مردم شهر در اولین ابتکارش اقدام به توسعه زیر ساخت های شهر کرد
طبق نوشته تاریخ دانان و سفرنامه نویسان، کرمان قبل از حمله محمد خان مرکز تجارت شرق کشور بوده و کاروان های متعدد از شرق دور برای رسیدن به مرزهای آبی کشور از کرمان عبور می کردند، اما پس از محمد خان قاجار، ابراهیم خان ظهیر الدوله برای خروج این شهر از رکود و قحطی و دلجویی از مردم شهر در اولین ابتکارش اقدام به توسعه زیر ساخت های شهر کرد .
ابراهیم خان ظهیرالدوله که از 1216 تا 1240 هجری قمری در کرمان حکومت می کرد پس از حمله عمویش آقا محمد خان بر صدارت کرمان نشست اما بر خلاف محمد خان، وی از در، مسالمت و دلجویی با اهالی کرمان درآمد و قنات ها و مزارع و راههای و مجموعه های عام المنفعه زیادی در دوران او ساخته شد .
ابراهیم خان برای بازگشت زندگی به کرمان با الهام از مجموعه گنجعلیخان که مربوط به دوران صفویه می باشد، در مجاورت این مجموعه یکی از با شکوه ترین بناهای کرمان را شامل، مدرسه، بازار، حمام، آب انبار احداث کرد که تاثیر بسیار زیادی در رونق و آبادانی دوباره شهر کرمان گذاشت.
وی پس از احداث قیصریه بهترین استاد کاران حرفه های مختلف را به کرمان دعوت کرد و به آنان لقب خان داد که می توان به حضور «شکر الله خان» که به خان طلا و «فتح الله خان» که به خان نقره معروف هستند اشاره کرد، حجره های این دو که قریب دو قرن پیش در کرمان حضور یافتند هنوز در بازار قیصریه کرمان وجود دارد و قیصریه نیز کاربرد ابتدایی خود را به عنوان بازار زرگر ها حفظ کرده است .

کسبه قیصریه آستین بالا زدند/ بازسازی بازار بدون کمک مالی دولتی
اما پس از چند قرن مجموعه ابراهیم خان که یکی از زیبا ترین بخش های بازار را تشکیل می دهد به دلیل عدم رسیدگی مسئولان متولی دچار خسارت های قابل توجهی شد، تنها بخش هایی از این مجموعه بزرگ که همچنان فعال هستند بازار قیصریه و مدرسه ابراهیمیه هستند که هر دو این بناها از تازیانه تخریب دور نبوده اند .
اما در کنار بی عملی مسئولان متولی بناهای تاریخی کرمان برگی جدید از تاریخ در بازار کرمان رقم خورده که در تاریخ ماندگار شده است .
بازاریان قیصریه در اقدامی فرهنگی و خود جوش و بدون اینکه توقعی از کسی داشته باشند با جمع آوری هزینه مرمت این بازار از جمع کسبه بازار اقدام به مرمت کامل بازار کرده اند .
بازاریان قیصریه در اقدامی فرهنگی و خود جوش و بدون اینکه توقعی از کسی داشته باشند با جمع آوری هزینه مرمت این بازار از جمع کسبه بازار اقدام به مرمت کامل بازار کرده اند
جالب اینکه در جریان بازسازی بازار حتی یک آجر هم از بخش دولتی کمک گرفته نشده است و تمامی هزینه ها و مراحل کار، بدون اینکه بازار تعطیل شود توسط بازاریان انجام شده است .
این در حالی ست که تا قبل از مرمت بازار قیصریه به خصوص در بخش شمالی بازار، فرسودگی بخش های مختلف سقف، بدنه، درب و کف بازار نگرانیهای عمده ای برای بازاری ها ایجاد کرده بود .
همین امر باعث شد عده ای از بازاریان به پیشنهاد یکی از کسبه بازار گرد هم جمع شوند و پس از روی هم گذاشتن سهم 32 میلیون و 500 هزار تومانی به وسیله هر یک از کسبه کف و بدنه و پشت بام و درب ها وکاشیکاری های بازار را به کلی مرمت و این بازار را به یکی از مهمترین و زیباترین جاذبه های شهر کرمان تبدیل کنند .

قیصریه نگین بازار کرمان شد
نکته جالب توجه این است که تک تک کسبه این بازار بدون کوچکترین کمک مالی از خارج از بازار و دستگاه های مربوط و با تکیه برتوان خود، با این کار نشان داده اند مرمت، استحکام و زیبا سازی قیصریه بخشی از زندگی، هویت و تاریخشان است و بدون هیچ چشم داشتی کاری را کرده اند که بدون شک باید مورد تقدیر و توجه ویژه مردم و مسئولان قرار گیرد .
اما این همه ماجرا نیست، وقتی در کنار حوض زیبا با ماهی های قرمز و فضای سنتی بازار قرار بگیرید صدای زنگ تنها ساعت زنگ دار و قدیمی شهر کرمان نیز هر بیینده ای را به خود جذب می کند .
مردی که تار و پود ذهنش با تاریخ و بازار کرمان گره خورده است
این ساعت نیز به همت یکی از بازاریان کرمان که به صورت عجیبی تار و پود ذهنش با میراث و تاریخ کهن کرمان شکل گرفته است مرمت و مجددا راه اندازی شده است .
ساعت 12 ظهر با 12 بار به صدا آمدن صدای زنگ این ساعت ودیعتی، مرد فرهنگ دوست و عاشق تاریخ کرمان را می بینم، برایم عجیب است وقتی که سرمایه گذاری در بازار طلا و دلار و مسکن و ساخت و ساز می تواند سودهای هنگفت داشته باشد چگونه امکان دارد هزینه چند میلیونی را برای مرمت ساعتی بپردازند که سالهاست حتی مسئولان هم آن را فراموش کرده اند .
اما حرکت جمعی که در این بازار روی داده است نشان می دهد هنوز هم هستند عاشقانی که برای تاریخ و هویت بازار کرمان اهمیت قائل هستند و منتظر اقدامات دولتی نمی مانند و شب روزشان را برای مرمت بازار می گذارند و اگر این فرهنگ به صورت گسترده در بخشهای مختلف بازار کرمان توسعه یابد آن زمان دیگر شاهد صحنه های دلخراش تخریب بخشه ایی از بازار نخواهیم بود .

هنوز صدای زنگ های ساعت بازار قیصریه در گوشم می پیچد و الوان زیبای کاشی کاریهای مجموعه ابراهیم خان مقابل چشمانم خودنمایی می کند. یاد بخشی از کتاب مرحوم باستانی پاریزی می افتم که در آن نوشته است که «کاشی کاریهای مجموعه ابراهیمه کرمان از نظر رنگ و طرح در کشور بی نظیر و بی همتا ترین اثر است «.
این گفته مرحوم باستانی پاریزی را می توان به عینه در جای جای قیصریه، مدرسه، حمام، ساعت و بادگیر بزرگ بازار کرمان دید.
هر چند در کمال تعجب گرد فراموشی بر اکثر بخشهای این بنا ها نشسته اما کمی آن سو تر در حمام ابراهیم خان یکی از بی نظیر ترین گامهای مردمی در راستای احیای یک اثر تاریخی غنی که بدون شک پهلو به پهلوی حمام بزرگ گنجعلیخان بازار کرمان می زند در حال رخ دادن است .
نخستین گام برای مرمت بازار
ودیعتی مردی عاشق میراث تاریخی کرمان است و سینه اش مملو از داستانهای کهن کرمان و تاریخ کاشی به کاشی و سنگ یه سنگ این مجموعه است، بدون شک همین روح و طراوت در وجود تک تک کسبه این بازار وجود داشته است که با یکدیگر و بدون دخالت مادی میراث فرهنگی توانسته اند چنین اقدام بی نظیری را بدون تعطیل شدن حتی یک روز بازار کرمان انجام دهند .
ودیعتی نخستین گام را در راستای بازسازی بازار قیصریه کرمان را برداشت و با طرح فکر بازسازی بازار سایر بازاریان را همراه خود کرد .
ودیعتی وقتی از بازسازی بازار قیصریه سخن می گوید سختی های کار شبانه در بازار را به یاد می آورد و می گوید: هر یک از کسبه راسته بازار 32 میلیون و 500 هزار تومان برای بازسازی این بازار هزینه کردند و با نظارت کامل با استفاده از این بودجه به مدت سه سال کار بازسازی قیصریه را انجام دادیم .

وی تاکید می کند که در بازسازی بازار هیچ گونه هزینه ای توسط هیچ دستگاه دولتی انجام نشده است و تمام هزینه ها توسط بازاریان تامین شده است .
وی بیان کرد: شب ها بعد از تعطیلی بازار کار را شروع می کردیم و صبح بعد از اذان صبح بازار را می شستیم و به گونه ای کار می کردیم که از ابتدای صبح برای بازدید مردم و فعالیت بازاریان هیچ مشکلی وجود نداشته باشد .
در بازسازی بازار هیچ گونه هزینه ای توسط هیچ دستگاه دولتی انجام نشده است و تمام هزینه ها توسط بازاریان تامین شده است
وی گفت: به جز کمک های مشاوره ای و محدود حتی یک آجر و یا یک دانه شن از هیچ نهادی به ما کمک نشد و این کار نمادی از حرکت فرهنگی تک تک اعضای بازار قیصریه بود که امیدواریم به عنوان یک الگو در بخشهای مختلف بازار مورد توجه قرار گیرد .
ودیعتی ادامه داد: درب شمالی بازار به دلیل فرسودگی غیر قابل استفاده بود به همین دلیل بعد مدتها صرف وقت و جستجو چوب چنار 7 ساله از اردکان یزد خریداری و به بازار منتقل و درب جدید مطابق با اصل درب ساخته شد اما دو درب محوطه وسط و درب جنوبی مرمت و مجددا مورد استفاده قرار گرفت .
ودیعتی با شور و اشتیاق از نحوه بازسازی و کارهایی که به صورت شبانه و یا در روزهای تعطیل در بازار قیصریه انجام شده است یاد می کند. این علاقمند به آثار تاریخی کرمان می گوید: بازار کرمان گنج کرمان است و از این گنج باید مراقبت و محافظت کرد تا بتوانیم آن را به آیندگان تحویل دهیم در این مسیر بازاریان نقش قابل توجهی دارند و بازار قیصریه نمادی از همکاری بازاریان برای بازسازی بنا بدون کوچکترین کمک و دخالت دولت بود .
وی گفت: برای نصب تابلوهای بالای سردر مغازه های بازار مشکلات بسیاری تحمل کردیم و بعد از مخالفت در کرمان مجبور شدیم از طریق یکی از مسئولان میراث فرهنگی در تهران اقدام کنیم .
وی در حالیکه به مرمت پشت بام و سقف بازار اشاره می کند می گوید: قبل از مرمت برخی از کسبه تصمیم داشتند به دلیل فرسودگی بازار اینجا را ترک کنند وضع به گونه ای بود که از ترک های سقف آسمان را می توانستیم ببینیم اما در نهایت همراهی همه بازاریان با یکدیگر باعث شد حالا شاهد زیباترین صحنه های بازار کرمان در قیصریه باشیم .

ماجرای بازسازی ساعت زنگ دار بازار کرمان
وی به تنها ساعت بازار کرمان اشاره می کند و می گوید: برج این ساعت متعلق به سال 1321 ااست که بدون کمک و فقط با هزینه شخصی خودم آن را مرمت کردم بطوریکه برای ساخت برخی از کاشی ها مجبور شدیم مدتها وقت بگذاریم و استادکاران مجرب در استان کرمان را به کار گیریم .
ودیعتی گفت: به گفته باستانی پاریزی کاشی کاری های اطراف مجموعه ابراهیمه در ایران بی نظیر است .
وی گفت: ساعت 75 ساله بازار که مدتها قبل خراب شده بود مرمت شد و حالا در راس هر ساعت به تعداد عدد ساعت، صدای آن در بازار می پیچد و به جاذبه ای گردشگری تبدیل شده است .
ساعت 75 ساله بازار که مدتها قبل خراب شده بود مرمت شد و حالا در راس هر ساعت به تعداد عدد ساعت، صدای آن در بازار می پیچد و به جاذبه ای گردشگری تبدیل شده است
کاشی های برج ساعت و دیواری که مدرسه ابراهمیه را به بازار از هم جدا می کند را نشان می دهد و می گوید: هیچ یک از کاشی های این بازار شبیه دیگری نیست چون همه کاشی های ها به صورت بداهه کاری ساخته شده است .
داستان پیدا کردن طرح های کاشی هم شنیدنی است، برای پیدا کردن طرح کاشی های فرو ریخته دیوار مقابل حوض میانه میدان ودیعتی سراغ عکاس های قدیمی شهر رفته و با استفاده از آرشیو موجود و اسناد به جای مانده در مرکز اسناد کرمانشناسی طرح های قدیمی را با استفاده از تکنولوژی روز بازیابی و مجددا طراحی کرده و حالا بازار جان تازه ای گرفته است .
اما یکی از زیباترین حمام های ایران هم در این بازار قرار گرفته است، حمامی که سالها به دلیل فرسودگی بیش از حد دربش به روی مردم بسته و سقفش فرو ریخته بود .
تنها چیزی که از این حمام باقیمانده بود سر در داخل قیصریه و دیگری دربی کوچک چوبی در محوطه بیرونی بازار قیصریه است .
ودیعتی برای بازسازی این مجموعه هم آستین بالا زده است، جالب اینکه تا کنون برای مرمت این بنا نزدیک به 1.5 میلیارد تومان هزینه کرده است .
به همراه ودیعتی وارد حمام ابراهیم خان می شویم، یکی از حمام های بزرگ و قدیمی شهر کرمان که تا چند سال قبل فعال بوده است .

این حمام 208 سال قدمت دارد، ابراهیم خان ظهیر الدوله با ساخت این حمام و مدرسه و بازار سعی داشته بار دیگر شکوه از دست رفته کرمان بعد از حمله آقا محمد خان را باز گرداند و در این راه موفق هم بوده است .
شکوه به حمام ابراهیم خان باز می گردد
از حمام ابراهیم خان تا جایی که آقا محمد خان از سر مردم کرمان مناره ساخت و یا میدان تاریخی گنجعلیخان که بسیاری از مردم را در آن کور کرد تنها چند دقیقه فاصله است .
مردمی که بعد از محمد خان به فلاکت افتاده بودند، با تکیه بر روحی که در بازار کرمان دمیده شد و رونق تجارت در این بازار بار دیگر جان گرفتند. حمام ابراهیم خان در آن دوران مرکز تعاملات اجتماعی و گفت و شنود هایی بود که در و دیوارهای بازار خاطراتش را در دل خود حفظ کرده اند .
وقتی به حمام نگاه می کنید تاریخ کرمان در مقابل چشمانتان گذر می کند این حمام هر چند که چند سال قبل در برخی از بخشهای مرمت شده بود اما در دوره جدید بسیاری از اقدامات مرمتی به ناچار و برای استحکام بخشی مجددا انجام شده است .

استاد کاران در گوشه گوشه بنا و روی دار بستها در حال کار هستند، تعدادی بر روی گچ بری سقف بنا در حال کار هستند و تعدادی در بخشهای میانی حمام در حال مرمت کاشی ها هستند .
تبدیل حمام به موزه طلا و نقره کرمان
ودیعتی می گوید: این حمام قرار است تغییر کاربری دهد و به موزه طلا و جواهرات کرمان تبدیل شود. در این موزه طلاها و نقره های کار دست شکر الله خان و فتح الله خان ودیگر استادکاران طلا ونقره به همراه مجسمه ها وشیوه کارکردن آن ها برای نخستین بار در معرض دید عموم قرار گیرد که این مصنوعات شامل 1.5 کیلو طلا و 7 هزار مثقال نقره ناب می شود .
برخی از این قطعات برای نخستین بار در معرض دید عموم قرار می گیرد و بیش از 130 سال قدمت دارند .
گوشه گوشه بنا پر از کاشی های زیبا، ستون های حکاکی شده و تابلو های نقاشی کاشیکاری که هر یک داستانی را در خود محفوظ کرده اند است.
کمی آن سو تر بر روی سقف مجموعه هم با مصالح بومی و اصیل کار مرمت ادامه دارد، چندین استاد کار که موی خود را در بناهای تاریخی و بازسازی این مجموعه سفید کرده اند در حال مرمت سقف هستند .
طرحی که می توان الگویی موفق در مسیر کسبه بازار کرمان باشد
حالا نسیم زندگی بار دیگر در حال دمیدن در بازار ابراهیم خان کرمان است، ناقوس ساعت بازار قیصریه سه بار به صدا در می آید سه ساعت را در مجموعه زیبای ابراهیم خان بدون اینکه بدانم زمان چگونه سپری شده کنار مردی گذرانده ام که یک بار به دلیل مشکلات مرمت این بنا سکته مغزی کرده است اما وقتی سخن از مرمت این بنا می شد چابک از پله ها و دالنهای حمام گذر می کند. کسی که می توانست مانند بسیاری دیگر پول خود را در برج ها و مراکز تجاری اطراف بازار سرمایه گذاری کند اما ترجیح داده است بنای حمام را بار دیگر به آغوش مردم کرمان باز گرداند .
مرمت بازار قیصریه، ساعت و حمام ابراهیم خان می تواند الگویی برای مرمت بخشهای دیگر بازار با مشارکت بازاریان باشد، اما بی مهری ها و عدم حمایت از بازاریان انگیزه را کم رنگ کرده است. اما اگر به این نکته اشاره شود که مرمت بازار می توان رونق را بار دیگر به این مجموعه برگرداند و به وضعیت فعلی بازار قیصریه به عنوان یک نمونه موفق نگاه شود می توان به این نتیجه رسید که راه تحول به روی بازار و بازاریان بزرگترین راسته بازار خاورمیانه باز شده است.
در این میان باید از مسئولان استان کرمان به خصوص مسئولان مرتبط خواست با حمایت از این افراد و بازاریان ضمن ایجاد انگیزه بیشتر در بین آنها، زمینه را برای مشارکت بیشتر بازاریان در مرمت بزرگترین ارسته بازار خاورمیانه مهیا کنند.